Ιωάννινα

Μια λίμνη από γεύσεις 

Σε έναν τόπο που τα πάντα – ή σχεδόν τα πάντα γίνονται πίτα, θα νόμιζε κανείς ότι η γαστρονομία αρκείται μόνον σε αυτό. Αντίθετα, αποτελεί μία από τις πιο πλούσιες, τις πιο πολυσυλλεκτικές και μοναδικές σε όλη την Ελλάδα…

Από την Αφροδίτη Α. Καλομάρη

Η Ηπειρώτικη κουζίνα έχει δεχθεί τις επιρροές διαφορετικών πολιτισμών, κάτι που αποτυπώνεται με σαφήνεια στα πιάτα της. Διαθέτει πολλά προϊόντα με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης όπως η φέτα Δωδώνης και το μετσοβόνε (στο γειτονικό Μέτσοβο), αλλά και πλήθος άλλων προϊόντων μοναδικών στην ελληνική επικράτεια όπως τα βατραχοπόδαρα και η ντεμπίνα μία ιδιαίτερη ποικιλία αμπελιού.

 

Με φίλο το… φύλλο
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι καλύτερες τεχνίτρες στο φύλλο για πίτα είναι οι Ηπειρώτισσες. Οι ζαγορίσιες πίτες – όπως αποκαλούνται - στα χέρια τους γίνονται κομψοτεχνήματα γαστρονομίας. Δύσκολα μπορεί κανείς να αντισταθεί σ’ ένα ζεστό ταψί χορτόπιτας, τυρόπιτας, αλλά και της ταπεινής ζυμαρόπιτας. Χρησιμοποιούν μάλιστα στις περισσότερες, τραχανά, κάτι που αναδεικνύει σαφώς την γεύση τους και τις διαχωρίζει απ΄όλες τις άλλες.
Σπάνια δυστυχώς θα σας δοθεί η ευκαιρία να δοκιμάσετε και την μπακαλιαρόπιτα, την πίτα δηλαδή με το «ψάρι του βουνού». Όταν συμβεί όμως αυτό, αυτόματα θα καταρριφτεί και ο μύθος ότι τρώτε ψάρι…

 

Ποταμίσιο γκουρμέ
Για τους περισσότερους η ιδέα ότι τα τηγανιτά βατραχοπόδαρα και το χέλι, αποτελούν τους εκλεκτότερους μεζέδες της περιοχής, ίσως να είναι αποτρεπτική. Προτού όμως τα απορρίψετε, σας διαβεβαιώνουμε ότι πράγματι έχουν εξαιρετική νοστιμιά και ουδόλως θα πρέπει να τα φοβάστε. Εκεί στον Μώλο της λίμνης Παμβώτιδας με θέα το Κάστρο και το Νησί των Ιωαννίνων, λειτουργούν πολλά καλά εστιατόρια στα οποία μπορείτε να «ψαρέψετε» το γεύμα ή το δείπνο σας μέσα από τις τεράστιες δεξαμενές νερού. Ξεχωριστή και η γεύση της πέστροφας που η μαεστρία του ψήστη τις περισσότερες φορές την απογειώνει!


Αν τώρα θέλετε να το ξανασκεφθείτε, μπορείτε να αναζητήσετε τα καπνιστά χέλια του Βαγγέλη Γείτονα σε τοπικά delicatessen και σούπερ μάρκετ, ο οποίος αποτελεί παράδειγμα για την περιοχή. Στις ζηλευτές εγκαταστάσεις της εταιρείας του λίγο έξω από την Άρτα τυποποιεί με την πολύτιμη βοήθεια της 20μελούς ομάδας του περίπου 300 τόνους καπνιστού χελιού - ετησίως – τους οποίους και διοχετεύει στις μεγάλες αγορές του κόσμου.

   

Ασυναγώνιστη τυροκομία
Ο πλούτος της ευρύτερης περιοχής σε τυροκομικά προϊόντα είναι τεράστιος και οφείλεται στο φρέσκο αιγοπρόβειο γάλα και τη μεγάλη παράδοση στην τυροκόμηση. Ασυναγώνιστη είναι η τοπική φέτα, το καπνιστό τυρί μετσοβόνε, ο ανθότυρος ή το πικάντικο βασιλοτύρι. Στα Γιάννενα λειτουργεί και η μοναδική Σχολή Τυροκομίας γνωστή και Γαλακτοκομική Σχολή, με ανεκτίμητη κοινωνική προσφορά. Διατήρησε την παραδεδομένη γνώση, αλλά πρωτοπόρησε επίσης εισάγοντας νέους τρόπους τυροκομίας. Μάλιστα, είναι η πρώτη που δίδαξε, πριν από 50 χρόνια, την παραγωγή γραβιέρας.

 

Ντεμπίνα η σταρ
Στον ολόκληρο τον νομό Ιωαννίνων η αμπελοκαλλιέργεια χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Και η ποικιλία Ντεμπίνα, στην αμπελουργική ζώνη Ζίτσα, δίνει το φημισμένο λευκό κρασί ΠΟΠ της περιοχής, καθώς και τους γνωστούς ημιαφρώδεις και αφρώδεις οίνους. Τα κρασιά της ποικιλίας ξεχωρίζουν για τη δροσιστική οξύτητά τους. Στο ποτήρι αποκαλύπτουν φινέτσα και αρώματα που θυμίζουν αχλάδι και πράσινο μήλο. Μια ποικιλία, που συνοδεύει ιδανικά τις τοπικές συνταγές.

 

Για τσίπουρα στην πόλη
Δεν νοείται να επισκεφθείτε τα Γιάννενα και μην βρεθείτε σε ένα από τα μικρά παραδοσιακά κουτούκια με μεζεδάκια και τοπικό τσίπουρο. Υπάρχουν και εξαιρετικά μαγειριά για να δοκιμάσετε όλες τις τοπικές συνταγές. Από χοιρινό κρέας με λάχανο (η λεγόμενη κούτρα), χοιρινό με πράσα, βοδινό ή πρόβειο κρέας με πατάτες, κρέας με ρύζι στη γάστρα, κρέας με γλυκό τραχανά και πατάτες γιαχνί. Θα βρείτε και χειροποίητα ζυμαρικά τα οποία εντάχθηκαν στην Ηπειρώτικη γαστρονομία απ’ το 1930 και μετά. Όταν οι Ιταλοί στρατιώτες κατασκήνωσαν κάτω απ’ το σχολείο της γειτονικής Δερβητσάνης. Μαγείρευαν μακαρόνια τα οποία έδιναν και στα μικρά παιδιά. Εκείνα στην αρχή με δισταγμό πλησίαζαν αλλά σιγά- σιγά άρχισαν να διαδίδονται και να πωλούνται και στο παντοπωλείο του χωριού.    
Για το τέλος, θα σας φιλέψουν γλυκά του κουταλιού με ντόπιο γιαούρτι και σιροπιαστά που λιώνουν στο στόμα.


 Τα επικρατέστερα φαγητά ήταν: Μεγάλη ποικιλία υπήρχε αλλά και υπάρχει μέχρι σήμερα σε πίτες. Ένα Ηπειρώτικο χωριό στη βάση της διατροφικής του παράδοσης δεν μπορεί να μην έχει τις περιφήμες πίτες, οι οποίες μπορούσαν να φτιαχτούν από το κρέας και από διάφορα λαχανικά. 

    Οι πίτες: κολοκυθόπιτα γλυκιά ή και αλμυρή, κρεατόπιτα (κυρίως την Πρωτοχρονιά αλλά και την Κυριακή της Αποκριάς), λαχανόψωμο, πρασόψωμο (παρασκευάζεται με καλαμποκίσιο αλεύρι), κουρκουτόπιτα (παρασκευάζεται από χυλό, αυγά και τυρί). 
    Άλλα τοπικά φαγητά ήταν: τα σιλίμια (σαλιγκάρια), τα λοβίδια (είδος αρακά), τα ήμερα και άγρια τηγανητά χόρτα, ενώ ως ρόφημα κυρίως του καλοκαιριού ήταν το ξυνόγαλα κ.α.    
    Για πρωινό κυρίως προσφέρονταν: ο ξινός τραχανάς, η παπάρα (ψωμί με καυτό νερό, ζάχαρη και τυρί), το κουρκούτι (καλομποκάλευρο, τσιγαριστό κρεμμύδι και σάλτσα τομάτας). 
    Τα είδη των άρτων ήταν δύο, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της τότε κοινωνίας. 
Η μαμάτσα (μπομπότα) από καλαμποκάλευρο και το καθάργιο καρβέλι( από σιτάρι). Επίσης φτιαχνόταν και ένα  είδος ελάφρος γλυκού ψωμιού από σιτάρι, το λεγόμενο τσούχτρω. 
Το καθάργιο ψωμί ήταν προνόμιο κυρίως των εύπορων οικογενειών, οι οποίες είχαν μέλη τους στην ξενιτιά. Χαρακτηριστική φράση, η οποία επικρατεί μέχρι των ημερών μας είναι: 
«Πήγαμε στο σπίτι του τάδε και μας είχε εμ καθάργιο ψωμί, εμ φασούλια χοντρά»        
     Σε αντίθεση με τις οικίες οι οποίες είχαν μπομπότα και γυφτοφάσουλα (μαυρομάτικα φασόλια).

To top